Women: Poems Written by Aklanons

Compiled and Edited by
Melchor F. Cichon
July 2007


NYNN ROWENA TAMAYO

Haead Kay Arwena

Gindaehan ta ikaw it mga bueak
Nga may kasiga ku adlaw
Ag kainit ku mga hiyom-hiyom
Agud taw-an it kasadya
Ro imong mga mata
Nga nagakasubo.
Mga violeta nga nagakiay-kiay
Sa huyop ku hangin
Pageaom ku mga daeanon
Nga owa maagyi!...
Ag mga rosas, singpuea ku dugo
Apang madali maeaay.
Ah, sayud ako kon paalin
Do mapisang it sanglibong parte
Ag do magbatyag it hapdi
Ku mga napirdi

Kay Nene: Beauty Contestant

Kaangay ka it sukoe
Nga nagapanukadkad
Ro imong kahumot
Nagawasaag
Sa maeamig nga
Kaaganhon…
Bituon ka nga masanag
Ni Tatay ag ni Tanay
Matam-is nga pag-eaum
Ni Toto ag ni Inday
Anay Nene, pagkakita ko
Kimo nga nagaki-ay-ki-ay
Sa entabladong huwad
Ag intremis nga kahayag
Ku artipisyal nga iwag
Abi ko baeakeon ka
Nga ginapaarag!


LOSALLY NAVARRO-ENDLURI

fear nothing
even if our taj mahal
is made of bamboo


MONALISA T. TABERNILLA

Panugiron it Sangka Ina

Kunana mamaylehan eang imaw
Sa pihak nga baryo,
Natandaan ko pa
Ginatipi-tipi na pa ngani ro gayad
Ku ana’ng eambong nga blu,
Sinakon pa ngani
“abi, ka gwapa gid a kimo.”
Owa gid ako magdahum
Nga abtan na ro mawrato.
Sang adlaw ag sang gabii
Imaw nga naduea,
Pero sa’a pagbalik
Bisan ako oaw na eagi makilaea
Ag ro ana’ng eambong nga blu
Gisi eot’a
Ag nagakurog nga nagasinggit,
“Indi ako magsugid,
Maeuoy kamo,
Ayaw, ayaw ninyo ako pagsakita!”

Indi mahuyap nga mga ginabii
Maghalin kato
Nga ginabinaril ko ro CAFGU ngato
Sa ako’ng mga damgo,
Ugaling sa kada pagbungkaeas ko,
Imaw’-a ro gabuyot it baril
Ag bukon it ako.

ALEX DE JUAN

BAKIT SI XELA AY NAGDIGHAY PAGKATAPOS MAG-INOM NG COKE?

Kanila lang
Puno ng pawis ang tansan
na nagyakap sa bibig ng Coke.
Naghalakhak ang tansan
na gin-aywanan ang bibig ng Coke.
Nagtambad ang kalawang
sa ilalim ng bibig ng Coke.
Gin-inom ni Xela ang Coke.
Si Xela ay nagdighay
pagkatapos mag-inom ng Coke
dahil gusto ng tansan na maulit
ang tunog ng kanyang halaklak
sa paglaho
ng kalawang
sa ilalim ng bibig ng Coke.


Kon do Pasahero hay Natag-ihi nga Indi eon Mapugngan

Kon do pasahero hay natag-ih nga indi eon mapugngan
Nga nagasakay sa pangmaeayuang biyahe nga dyip,
Hueaton nana nga may magpanaog
Ag mangutana sa drayber kon puydi imaw kaihi.

Kon do pasahero hay eaki,
Ginapansugtan imaw it drayber
Bangud sayod nana
Nga ro eaki hay maihi eang sa kariton it dyip.

Kon do pasahero hay bayi,
Ginapabungoe-bungoean eang imaw it drayber
Bangud sayod nana
Nga ro bayi hay indi makaihi sa kariton it dyip.


Kon may Gasakay nga sangka Pasahero sa Dyip

Kon may gasakay nga sangka pasahero sa dyip
Do mga nagapueongko eon
Hay nagaieisdog paagto sa may gueuw-an.

Kon do gasakay hay bayi
Gakuub-kuob pa imaw nga maagto
Sa pinakapuntang pungkuan maeapit sa drayber.

Kon do gasakay hay eaki
Makabit
Eon lang imaw.

Kon amat, kon gadali ro drayber,
Owa eon nana ginapasakay ro bayi
Bangud indi antiguhan magkabit.


JOHN BARRIOS

SI LOLA SA OPINING DAY

nang magbukas ang bagong sinehan
sa banwa ng Kalibo maraming tao
ang naglantaw: bata, estudyante,
nanay, tatay at isang lolang naninigaw
sa loob ng sinehan
dahil hindi makit-an si Ritsard
na nakipagbarilan
sa kanyang mga kontra
hindi lang siya umiimik
kung ang lumalabas na ay
si Gritsin na nakabating sot
sinasamahan naman ng kababaihan
ang katahimikan ay abala sa paninipol
habang gumagapang ang kamay
sa ilalim ng pantalon
gumagapang din ang kamay ni Lola
para mahigpit na hawakan
ang bote ng sopdrink niya

Ro Diperensya sa Tunga ni Mona Lisa ag Maria Clara

Sa mga Pilipino
Do hiabayag ag kusmaod
Indi pwede nga mag-iba
gani ginpatay ni Rizal si Ibarra
ag si Maria Clara ginpa-mongha.

Daya hay istorya nga buko’t masadya.

Pero eain si Leonardo Da Vinci.
Do anang Mona Lisa hay sangka mascara.
Dikara imaw nakabaligya it ideya—
Do rason kon ham-an sa Europa ag Amerika
Bukon it malisod magtiltil it kuwarta
Samtang sa Pilipinas
Gakutkot pa sa kadaeomon it eugta
Para mahakop do eapt-eapta
Nga metal it pagginhawa.

Ano abi kon ginhueam ni Rizal si Mona Linsa?

***
The following are poems written by Melchor F. Cichon

Inay

Inay, matuod nga may diploma eon ako
Oeru ibis ag dayok man pirmi rang suea.
Pumanaw ako nga owa mag-eaong
Bangud nga indi ko matiis nga Makita kang
Gatangis kakon.

Inay, kon manggaranon eang ako,
Eukaton ko ro atong eanas,
Patindugan kita’t bungalow,
Bakean kita’t kolord TV ag Hi-Fi.

Ugaling, Inay
Hasta makaron
Istambay man ako gihapon
Ay owa kuno ako’t diputadong maninoy.


EVA, SI ADAN

Bangud ginabot ka eang kuno sa gusok ni Adan
Agud may anang hampang-hampangan,
Maistorya-istoryahan ag mapautwas-utwasan
Sa oras nga anang kinahangean
Hay abu eon nga ngaean
Ro andang ginsueat sa imong daean:
Salome, Magdalena, Maria Clara, Bagyo Esyang.
Bangud mahuyang kuno ring dughan,
Maski ro bagyo nga makaeuka't butong
Ag makapaeunod it barko
Hay ginapapangaean man gihapon kimo.
Pero owa madumdumi't mga eaki
Nga maski si Mark Anthony
Hapatiyog-tiyog ni Cleopatra
Maski sa guwa it kama.
Owa nanda madumdumi nga si Gabriela gali
Ro nagpahaba't daean ni Diego Silang.
Ag sa Edsa kon owa ring kaeambong
Maghigot it rosas sa punta't armalite ni Freddie
Hay basi owa si Cory makasindi't kandila
Sa ermita't Malakanyang.
Mayad gid sanda magpalitik kon paano
Ka eang mapasunod-sunod sa andang ikog.
Owa gid sanda gapalitik kon paano mor magamit
Tanan ring utok, wawas ag hueag
Para kita tanan makatakas sa linaw it utang.
Owa ka gid kuno't kalibutan
Sa pagdumaea't gobyerno o simbahan.
Mayad ka eang kuno maghibi-hibi, magkiri-kiri
Kon magumon ring hilo sa imong saeag-utan.
Kon abu ring hasayran ag kon maghambae ka't
Kontra sa sueondan nga anda man nga hinimuan
Isaea ka ka amasona ag dapat eang nga isilda.
O kon bukon ngani myembro ka't grupo ni Brainda.
Eva, tupong gid eang kamo ni Adan
Sa tanan nga lugar, sa tanan nga butang.
Kon ham-at imo imaw nga ginapagustuhan?
O gusto mo gid eang nga ipadumdom
Nga kon ham-at makapalingkod imaw it leon
Hay ikaw ro anang kaibahan.

SI AMBONG, ATI

Si Ambong, Ati—maitum.
Kueong ra buhok, gision ra eambong, ga siki.
Gakung-kong, kung-kong ka maeupsi nga eapsag
Gapakalimos sa Jaro Cathedral, sa J.M. Basa Street
Ay gintabog eon ra pamilya sa eugta nga anay ginaayaman nanda’t haeo.
Si Ambong, Ati, maitum, indi kantigo magbasa, indi kantigo magsueat
Maski ka anang ngaean ay sa andang barangay owa’t eskuylahan.
Si Ambong, Ati, ginasinggit-singgitan, ginadela-delaan
It mga unga kun imaw mag-agi sa daean ay maitum.
Ginapahadlok it mga nanay sa andang gatangis nga mga unga.
O sa mga unga nga indi magtueog.
Kon fiesta, ginataw-an si Ambong it salin nga suea
Ginasueod sa plastic o sa bag-ong bukas nga lata.
Kun bukon ngani, ginabagsakan it gate.
Agod makayupyop it sigarilyo, gapamueot si Ambong it upos sa kalye.
Agod makasamit it hamburger o juice sa pakite,
Ginapaeapitan ni Ambong ro nagakaon maski sin-o nga anang maagyan.
Pag-abot it gabii, maeugad si Ambong sa sidewalk o sa waiting shed
Kahulid ka anang maeupsing eabsag—
Mayad eang kun may karton nga banig ag owa’t baha o uean --
Agod magbaskug euman ra tuhod sa pagpakalimos pagka-aga.
Si Ambong, Ati—maitum. Ra ele-ele, ra hibi, ra pangamuyo
Indi mabatian, indi mabatyagan it gobyerno sa siyudad it tawo.
Ra singgit it tabang hay singgit sa Pluto.
Si Ambong, Ati-- maitum, indi makit-an it atong gobyerno.
Kon Dinagyang, sa selebrasyon etsa pwera si Ambong.
Eutay kuno imaw sa mga bisitang dumueo-ong.
Si Ambong, maitum, ginatabog it blue guard
Bag-o pa man imaw maka-eapak sa gate it Atrium ag SM Shoemart
Kunta may Gloria nga magbatak kay Ambong sa libtong it kaimueon
Agod sa ulihi ro gobyerno may buwes nga masukot kay Ambong;
Agod sa ulihi makabakae man imaw it Levis o barong
Agod sa ulihi makaeskuyla man sa U.P. ra mga inapo;
Agod sa ulihi owa kana’t magtamay, owa’t magtabog
Kon imaw mag-agto sa SM City ag sa Atrium.
Si Ambong, Ati--Maitum. Apo ni Maniwantiwan.
Ag Filipino. Pares kimo, pares kakon.
Kon ham-at owa imaw sa listahan it mga Filipino nga dapat buligan?
Kon ham-at indi imaw makasueod sa atong ugsaran?
Kon ham-at indi naton imaw maagbayan?
Kon ham-at indi imaw makadungan katon magkaon sa restauran?
Siyudad man baea ra’t tawo, indi baea, banwa? Indi baea, banwa?

NANAY SORIANG

Samtang nagakaeanta ro mga agagangis
Sa palibot it andang baeay,
Ginatinueok ni Nanay Soriang ro nagakaupos
Nga tatlong kandila sa altar
Nga ginapalibutan it eapoy eon nga
Mga rosas ag orkid.
Nagyuhum imaw pagkadumdom nana
Ku ratong mga mahapdi ag matam-is
Nga mga oras kon siin
Imaw kato hay isaea pa nga duyan, haboe ag hagdan
Ku ap-at nana nga mga onga.
Apang makaron...
Kon hin-uno pa nana kinahangean
Ro mga hakos nanda...
Imaw eon lang isaea
Ro nagatueok sa nagakaupos nga mga kandila
Bangud ro mga onga nana kuno
Hay sobra gid kuno nga kasaku
Sa pag-eagas it kwarta
Sa tindahan it Baclaran,
Sa opisina it Makati,
Sa night club sa Ermita
Ag sa baeay it Intsik sa Hong Kong.


A LETTER

John,
I will definitely go home
To our house
Where we can see the clouds
Through the roof.
I'm fed up
With the twinkling neon lights,
But I have not yet paid
For the earrings that I got
From Mama San.
I need them so my tinkling
Will be louder and my hips
Will be heavier.
Don't worry, John,
This Christmas
You and I will create a moon
And through the roof
We two alone
Will grasp its light.
Ana

FOR LORENA

The bullet that pierced your throat
Did not really stop you
From breathing. You are alive
As the rose that bears flowers
In my garden. Your thorns
Are still there, only they are
Bent. I can still smell your fragrance
Even from the distance.
It is still the same fragrance
That sharpened
The minds of your comrades
In crossing the ravines.
Your adversaries were wrong
In saying that you were silenced.
They are dreaming.
Your lips are clasped
But your voice
Is still reverberating,
Strongly, the squeezing,
And the twisting done
To our people
By our own countrymen.

YOU ARE A WOMAN

You are a woman---
A cook, a mother, a nurse,
A lover, a partner
In carrying rice seedlings,
In pulling beach seines
And in segregating
Sardines from puffers.

You are a partner in lighting candles
During a storm, during an earthquake.
Your arms can carry a sick child
Or a fallen hero
To a safe ground.

You are a woman
Who can laugh,
Who can love,
Who can sing
A lullaby
Or a war song.

You are a woman
Who can sigh,
Who can also lead an attack
With an armalite.

You are a woman
Who can push a pen
For freedom.

LORNA

Visit me after sunset
But bring me no roses
Nor candles.
It is enough that you still remember
That Sunday afternoon
At Pastrana Park
Where you blew your kiss
To my quivering lips.

When the time comes
For me to kiss the weeds
And be a part of the earth,
Sing no Ave Maria for me.
The chico
Where we planted our vows
Will wilt.

It is enough that you still remember
That Sunday afternoon
At Pastrana Park
Where you wiped my cold lips
With a black kerchief.

Goodbye!

WOMEN OF ANTIQUE

Stop crying now,
Women of Antique.
Your tears can’t raise a fallen man.
Shed no more tears,
Women of Antique.
The fallen hero
At the plaza
Like the man
At the tarmac
Is no Christ.

Shed no more tears,
Women of Antique.
Stand up and march
Against the fading light,
Against the moonless night
Until the breaking of the common dawn.

I, MARIA

When I untied my patadyong*
And wore long maong pants,
He gave me a belt
To tighten my hips.

I wiped away my tears
In the dark.

When I asked him to have a page-boy haircut,
He gave me a rubber band instead
To tighten my pony tail.

I followed his whim.

But when he chained me
Tightly
To his waist,
I bolted out
And knifed off
His head.

EVA, BEHOLD ADAM!

Because you were pulled out of Adam’s ribs
So that he could have someone to play with,
Someone he could talk with and who could ease his tension
In moments he wanted to,
Many names have been written in your path:
Salome, Magdalene, Maria Clara, Typhoon Esyang.

Because your heart has been said to be weak,
Even typhoons that can uproot bamboos
And can sink ships are still named after you.

But men forget that even Mark Anthony
Was rolled by Cleopatra
Even out of their bed.

They fail to remember that it was Gabriela
Who extended the path of Diego Silang.

And at EDSA if your tribe did not tie roses around
The muzzles of Freddie’s armalites,
Perhaps Cory wouldn’t be able to light candles
In the chapel at Malacañang.
They are good at cracking their heads planning
How you’ll simply follow their tails.
They do not worry about how you can use
All your mind, body and movements
So that all of us can get out of the lake of debt.
You do not know at all they say,
How to manage a government or a church.
You are good only in crying, flirting
Once your threads get messed in your loom.

When you know so much and you speak
Against the rules which they themselves have set,
You are called an amazon,
If not, you are a member of Brainda’s group.

Eve, you stand equally with Adam
In all places, in all things.
But why did you allow him
To do what he wanted to?Or you just wanted him to think
That the reason why he was able to make the lion sit
Is because you are his companion.


HER REPLY

I cannot accept your tears
As a peace offering.
Nor your kneeling.
I have enough of your plays,
Day and night.
My stage is now wrecked by your military footsteps,
Your stampings, your shouts
And your slaps on my face.
My mother spent priceless nights
To keep me from harms while I slept.
But here you are,
Blasting me to pieces
After giving you my heart,
After giving up my fashion career,
After leaving my parents
Just to be with you.
I buried
The makahiya leaves
That Maria Clara had entrusted me
Along with your promise
To offer me pink roses when I am down.
Unless you change
Your themes, your costumes, your scenes,
And recast your characters to our mutual understanding,
I will not bend to lift your heart
To embrace my clouded life.

Even then,
I’ll wait for you
At heaven’s rooftop.


THANK YOU, ANYWAY

I did not ask you
To keep my bitter mementos.
I knew from the start
That your heart had enough space only
For your own grief.

I did not ask you
To keep my tears for remembrance.
I knew from the start
That you wanted only to sip—
While it lasted—the juice that I could squeeze
From our fire.

Thank you, anyway,
As the golden ricefield thanks the volcano
For the lava it spews.


THE WHISPER

Aboy-aboy, batya and patadyong,
Listen to my heartbeats.
The chain I have with you
Is a cross to my calvary.

My parents told me
To just wipe away my biting tears
And put ice on my swollen lips,
A gift from my husband’s quick fists.

I have become his tail, my parents say,
After I have pressed my thumb
On our marriage contract.

Aboy-aboy, batya and patadyong,
It’s not a sin, isn’t it
To put off my chain from you
And march in the streets

With closed fists?

SUNDAY MORNING IN LEZO

In Lezo
On Sunday morning,
The mothers and their daughters
Will only drink tahu or coffee
And walk to church,
While the fathers
Will no longer fetch drinking water
Or chap fire woods
Because they are too busy
Blowing tobacco smoke to
And exercising their fighting cocks
Believing that the wages
They got from mixing cement with stones,
For one week,
Will double inside the cockpit.

YOUR JOURNEY
(For Mila Aguilar)

Your journey to His heart
Was a lifetime walk,
But He kept on waiting
For you.

He knew how you ignored
His presence
For you only saw
The proletariat.

He was an abstract non-existent
Blip, you used to say.

But He kept on waiting
For your honest understanding,
For you to discover Him
As your Lord.

Now you see
Not
Faded Christmas
But red
White
And
Green.

Uuwi Na Ako

Uuwi na ako
Sa bahay naming see-through
Na malapit sa cell site
Ng isang cell phone company.

Babalikan ko na ang bunso ko
Hindi ko nga alam
Kung kilala pa niya ako
Dahil dumidede pa siya noon ng siya’y iwan ko.


Hindi ko rin nga alam
Kung kilala pa rin niya ang ama niya
Dahil laging sumusuray-suray
Kapag umuuwi. ito.

Iiwan ko na ang entablado
Kung saan ang spot light
At neon lights ang humahaplos
Sa basa kong katawan
Kasabay ng pagdilat
Ng mga matang sabog sa wiski
At sa usok ng sigarilyo

Uuwi na ako.
Gusto ko ng marinig
Ang tinig ng bunso ko
At yakap niyang mahigpit.

Gustong-gusto ko ng marinig ito
Sa bunso ko:
Inay, magsisimba tayo
Kasama ng Tatay ko.

MOTHER

Mother
Is a lighted candle
And a winnow
Any time, any place
For a child
No matter what the price is.

WHY IS THE NIGHT DARK, MOTHER?

Mother, why is the night dark?
There is a moon, Toto, but the cloud is covering it.
Mother, why is the night dark?
The electric posts have electric bulbs,
But there is a brown-out.
Mother, why is the night dark?
I keep on lighting our kerosene lamp,
But the wind keeps on blowing it out.
Mother, why is the night dark?
Toto, it is better that you go to sleep.
The sun might rise
Early tomorrow.
No, Mother!
I will light again the kerosene lamp.

TO PILMA

You must not shed a tear
For me beloved.
I am not really leaving.
Please preserve my poems, my name.
They are for our children.

You must believe
That I am not leaving.
I was just asked by my Lord
To look for a new home
Where mayas are not caged
And gold fish are not aquariumed.

Shed no tears for me, Beloved.
We will meet again
Someday
In Heaven


Magdalena

Sige, magsugid ka kay Erap
Agod matakpan ka eagi it diyaryo sa karsada.
O mabalik ka eon lang
Sa tinubuan mo nga eanas?

Panumdumon mo ro mga gasgas
Sa tuhod ag sa siku mo
Sa paglinatay sa mga pilapil
Nga ginaputos it huyahuya.
Panumdumon mo ro bakagan ag dayok
Nga pirmi mo nga ginasuaea.
Bangud ring Tatay hay ginbutangbutangan nga nagpanakaw
Ag hasta makaron hay gaantos sa Muntinglupa.

Panumdumon mo ro sakit it likod
Sa pagtanum it paeay
Ag sa paglinas it uhay
Sa suhoe nga kwarinta pesos sa sang adlaw.

Sige, magsugid ka kay Erap
Agod mailisan ka eagi
It puting eambong
Ku mga eaki nga owa mo pa hikita.

Luwa

Hipos anay, hipos anay
Ay ro mga kandidata nagamartsa.
Andang besti nagasidlak, nagasiga
Bangud ro andang anwang ginpanumba.

***

Igto sa amon nga baeay
May daywang bayeng paeahikay.
Pag-abot ni Nanay,
Nagmaeaea ra andang eaway.

***

Si Inday owa gid it kaeo-oy
Kay Nonoy sa Kuwait nagapainit.
Kon imaw ngani eamigon
Masuhot sa haboe ni Ambeth.

***
Sa amon nga banwa
May sanglibu nga daeaga.
Ugaling abo gid rang kangawa
Ay kon gabii eang sanda kon mag-obra.

***

Kon ako mangasawa,
Pilion ko gid ro gwapa
Para kon maubusan eon ngani ako't kwarta
Sa Japan ko imaw ipasalta.

***

Ro baeay ko sa Boracay
Ra poste ginhimo sa sigay.
Kon sumaka si Inday
Nagakapusa ra tuway.

***
Sa tiyan it dragon
Ro mga Pinay mahipuson.
Owa gasinggit maskin kuroton
Ay ra andang tiyan gutom.

***

Inday kon batunon mo eang ako,
Indi mo gid pag-angkiton ring siko;
Kon mag-usoy ka't makabitan,
Mausoy man ako ku akong masab-itan.

***

Sa amon nga baryo
May lola nga matambok;
Kon binukbok indi makakadlot,
Pero kon sinanlag nga mais, nagaeagumok.

***
Sa amon nga opisina
May baeo nga senyora
Adlaw-adlaw imaw nagabongga
Peru kon kinsina, ro gasukot kana gapila.

***
Sa amon opisina
May ulay nga daeaga;
Kon oras it trabaho
Sa bubungan gatapik ra painu-ino.

***
Inday, magpaeapit ka riya,
Kon indi ka ngani matumba
Sa ginasakyan mo nga bala,
Pakaslan gid dayon kita.

***

Sa primero nga pagkakita ko kimo
Rang tagipusuon nag-euksoeukso;
Pagkakita ko kimo nga owa't make-up
Gulpi ako nga nadismayo.

***

Ngisi ag ngisi
Si Inday sa library;
Gali may habunit nga eaki
Sa paggamit it internet.

***

Kon gusto mo gid man ako
Nga mangin nobya mo;
Ro adlaw imo nga tukuran
Agud indi kita madueman.

***

Kon gusto mo gid man ako
Nga mangin nobya mo;
Basyahan mo't yelo ro adlaw,
Agod indi ra matunaw.

***

Maskin matunaw sa North Pole ro yelo
O maupod ro kaeayo sa impiyerno;
Owa ra it kaso, basta ikaw Inday
Iya eang kahulid ko.

***

Balita! Balita!
May fetus nga hakita
Sa mahalimunon nga daean
Maeapit sa iskuylahan.

***

Mabahoe nga balita!
Si Lola naka-miniskirt eot-a,
May cellphone pa
Nga nagakabit-kabit sa hawak na!

***

Igto sa Kalibo
May daeaga nga matambok
Kon imaw mag-eag-ok,
Nagakaeamatay ro namok

HAIKU

jeepney strike--
women in miniskirts
wave at the passing government trucks

sa sueod it megamol
gatangis ro ongang eaki
ay naduea ra nanay

inside a megamall
a small boy cries--
his mother is missing

sa sueod it shuttle bus—
daywang baye gaistorya hanungod sa Ground Zero
samtang ro eaki gabaligya’t tikit it lotto

inside a shuttle bus—
two women talk about Ground Zero
while a man sells lotto tickets


sa sueod it air-conditioned room
ro baye
nagapangabkab

inside an air-conditioned room
a woman
fans herself

si nanay sa ICU
tanan sa pamilya
nagalimpyo it baeay sa anang pag-uli

mother in the ICU
everybody in the family
cleans the house for her homecoming

si nanay
nag-uli it matawhay
sa anang bag-ong baeay

mother
leaves home to her new home
gracefully

eapukon nga saeog
halin sa Domingo nga Misa
ro asawa nagpangisog sa anang kabulig

soiled floor
home from a Sunday Mass
a wife shouts at her servant

pasunod
ginahimo ni nanay
nga ro kadabinit hay sentro

step by step
my mother makes
every corner a center piece

daywang baye gahiyumhiyum
ro sambilog gabatak it kaingod
ro isaea hay gapusdak ka anang katrabaho

two women smiling
one lifting a neighbor
the other pushing down a colleague

Kaadlawan it Tagipusuon
ginabasa it baeo nga baye
ro nagadueao nga sueat ka anang bana

Valentine Day
a widow reads her husband’s
yellowed love letter

Kaadlawan it Tagipusuon
ginbuksan it baye ro kahon
bag-ong pagtan-aw sa mga sueat it paghigugma

Valentine Day
a woman opens a box
fresh outlook on love letters

Besperas it kasae
ro nobya indi magtabing sa anang
eambong pangkasae

wedding eve—
a bride-to-be refuses
to touch her wedding gown

ro tagipusuon it baye
bayluhan it tagipusuon
it chimpanzee

a woman’s heart
replacing it with
chimpanzee’s

gasakit nga likod
ro haru kang asawa
nagpatueog kakon

aching back
my wife’s kiss
puts me to sleep

pagkatapos it operasyon it katarak
ro linya sa dahi
hay nalisod batunon

after a cataract operation
wrinkles
become unbearable

hapon
ginapino it nanay
ro kilid it andang lamesang kaean-an

afternoon
mother smoothens
the edges of her dining table

sa likod ni Pilma
ro buean gasiga it
mas mahayag

behind Pilma
a moon shines
brighter

sa kilid kang asawa
nagbuslad ro bueak
ku Rafflesia

beside my wife
Rafflesia opens
its flower

Boracay Beach
half-naked blonde women
bath in the sun

by the sea
a girl carries
a fresh sea onion

childhood friend
she sees me again
after dusk

departing vessel
a mother waves goodbye
to her child

distant shore
a baby breastfeeds
in a front porch

Diwata ng Dagat--
a small
fig leaf

dusk
a man goes to Estancia
wife sobs

dusk—
an old spinster
paints her eyebrows

early morning
a candidate for chancellorship
embraces her adversary

early morning
calm sea
my mother

floody city street
a woman in mini-skirts smile
at the passing military truck

with fresh sampaguita
a girl joins a crowd
in pushing a tank at EDSA

full moon
Oblation smiles at
Diwata ng Dagat

graduation—
mother stops counting
her wrinkles

gray day
what a pleasure
to see her smile

high noon
a mother still plays tong-its
at her neighbor’s house


high noon—
mother plays tong-its
beside her, a child cries

Holy Friday
Mary Magdalene finally meets
her Son on the Cross

in my room
your lingering perfume
our bridge

late afternoon—
for the first time
she counts the notes she plays

leaving all
the blooming orchids
and roses to his wife

lightning
a girl lies dead
beside a store

mid-afternoon
my mother lights a candle
Mt Pinatubo just erupted

mother and child
on the pavement
not seen by the city of men

now a grandfather—
the look of Pilma
still in my mind

orange horizon
a woman extracts toxin
from a sea snail

passing white clouds
your first kiss
stays

Pilma
I close my eyes
to see her beauty

spring
salmon swims to the river
to pay her parents

summer solstice
a woman slowly
crosses a bamboo bridge

summer—
a woman walks
on a smoky mountain

Sunday morning
a boy offers three roses
to an old woman

Sunday morning
old man holds
a young girl’s hand

sunny afternoon
a man sits in their front porch
a woman neighbor finally waves
to him

sunset
again I long for my mother’s
lullaby


sunset
Flor returns home from Singapore
in a box

tagbus it saging
gapahupa nga hikap
it nanay

unopened leaves of banana
a soothing touch
of a mother

raya maisut nga bituon
makaron gatikang
sa pangpueong daeaura

this starlet
now walks
on cloud ten

baye
niyog
duga’t pangabuhi

woman
coconuts
juices of life
baye
ro syudad ginhimo
ginhurma kimo

woman
a city is designed
after you

hambae’t
baye
daeaura

woman’s
words
clouds

NURSERY RHYMES

May manok akong bukay,
Ginbueang ko sa Ibajay;
Nagdaug pero patay.
Ginsumsuman ni Nanay

***

Buean, buean,
Taw-i ako’t humay;
Sa Hong Kong si Nanay,
Sa Saudi Arabia si Tatay.

***

Lunes, Martes, Merkules
Rang Tatay hay Hercules;
Hwebes, Byernes, Sabado,
Rang Nanay hay owa’t ginasanto.
Pero kon Dominggo, gasimba kaming tatlo!

***
Inday, Inday
Siin ka nagbaeay?
Sa Boracay, sa Boracay
Abu rito nga sigay.

Translations

I translated the following Hiligaynon, Aklanon, and Kinaray-a Poems into Filipino.

Sulat
Ni Alex C. de los Santos
Isinalin sa Filipino ni Melchor F. Cichon

Inay,
Nabitawan ko ang sulat ninyo nang ibigay sa akin ng kartero
napakabigat pala kahit isang pahina lang
ang napakatingkad na ala-uling na tinta
siguro’y tumagos sa papel
at dumumi sa lamesa ninyo sa kusina
ngunit sa ibaba ng papel
kumupas ang kulay ng ibang kataga
na parang mga isla kung tingnan
hinanap ko kung saan ang Antique
Nay, hindi ko na mabasa ang sulat ninyo
marami pang mga isla
ang nakikita
napuno ang pahina
kung ano ang binabanggit ninyo tungkol kay totoy
at sa aking kapatid
kaawaan sila ng Maykapal
Nay, huwag na ninyo akong sulatan
Huwag na nating pahirapan ang kartero
Magbabawas sa paggamit ng tinta
Para hindi mamantsahan ang lamesa ninyo sa kusina
At ang mga isla
Ay ayaw ko nang makita muli.

ang nagmamahal,
ang inyong anak


Lupa
Ni Ma. Milagros C. Geremia-Lachica
Isinalin sa Filipino ni Melchor F. Cichon


Magbubungkal
Magtatanim
Mag-aabuno
Maghihilamon
Mag-aani
Maglilinas
Magpapahangin
Magbibilad
Magtatahip
Magsasaing
Para malagyan ang
Pinggan ni Nonoy.

Ngunit kanin pa lang ito
Hindi pa kasama nito
Kung papaanong dumakot
Ng dalampasigan upang gumawa
Ng asin na pang-ulam
At sa pinggan ni Nonoy
Muling magkikita
Ang lupa at dalampasigan.


Para Kay Esmeralda,
Anak Ng Aking mga Panaginip
Isinalin sa Filipino ni Melchor F. Cichon

Ngayong araw na ito ang mga salita ko
Ay mga bagong bukadkad na bulaklad ng kalabasa
May katahimikan sa dibdib
Ng bukang liwayway
At sa oras na ito kung saan
Ang mga pangaginip ay namamaluktot pa
Sa pangkuyapit ng madaling araw
Una kitang nakita.
Ito pala ang walang hanggan
Na iduyan kita sa mga bisig ko
At babantayang kita
Sa iyng pagtulog.
Makinig ka anak, sayapag
Ng kalabaw sa dibdib ko
Para sa paglaki mo
Matutuklasan mo ang lakas
Ng ating pag-iisa sa lupa.
Iyan lang ang maiibigay ko
Iyan at mga yong magagandang binhi
Ng ilaw ng iyong mga mata
Kislap ng mga luhang
Itinago ko
At lalo kong itatago
Pagtanda ko, paalalalahanin mo ako
Ng mga umagang kung kailan ang mga damo
Ay yuyuko dahil sa pagpasan ng inggat
Ng mga engkantado ng gabi.
Ngayon, sa tabi ng nanay mo
Pananaginipin ko muli ang pagtulo
Ng ulan sa binungkal na lupa.


Bakit Madilim Ang Gabi, Inay
Ni Melchor F. Cichon
Isinalin sa Filipino ng may-Akda

Inay, bakit madilim ang gabi?
May buwan, Toto, kaya lang may nakatabing na ulap.
Inay, bakit madilim ang gabi?
May bombilya ang mga poste
Kaya lang may brown-out.
Inay, bakit madilim ang gabi?
Sinisindihan ko ang ating kingke,
Kaya lang pinapatay ng hangin.
Inay, bakit madilim ang gabi?
Toto, matulog ka na lang kaya
At baka bukas maaga pa
Sisikat ang araw.
Hindi, Nay, a!
Sisindihan ko muli ang ating kingke.

Isang Handog Kay Arsenia
Ni Arwena Tamayo
Isalin sa Filipino ni Melchor F. Cichnn

Dinalhan kita ng bulaklak
Na may liwanag ng araw
At init ng ngiti
Upang bigyan ng kasiyahan
Ang mga mata mo
Na nalulungkot.
Mga violeta na umuugoy
Sa ihip ng hangin--
Pag-asa ng mga daan
Na hindi pa nararaanan
At mga rosas na kasingpula ng dugo
Ngunit madaling malaya.
A, alam ko rin kung papaano
Magkapira-piraso ng isang libong bahagi
At magdamdam ng kirot
Ng pagkakatalo.

Kung ang Pasahero’y Ihing-ihi na at Hindi na Mapigilan

Ni Alexander C. de Juan
Isinalin sa Filipino ni Melchor F. Cichon


Kung ang pasahero’y ihing-ihi na at hindi na mapigilan
Na nakasakay sa dyip na pangmalayo ang byahe
Hihintayin niya na may bababa at magtatanong
Sa drayber kung pwede siyang umihi.
Kung ang pasahero’y lalaki,
Siya’y pinapayagan ng drayber
Dahil alam niya
Na ang lalaki’y pwedeng umihi sa gulong ng dyip.

Kung ang pasahero’y babae,
Binibingihan lang siya ng drayber
Dahil alam niya
Na ang babae ay hindi makakaihi sa kariton ng dyip.

Translation

The poem below was written by Lorenzo Cristobal which I translated into Filipino.

Ang pumaparito, umaalis at ang maiiwang mga resposibilidad
Ni Lorenzo Cristobal
Sinalin sa Filipino ni Melchor F. Cichon
July 4, 2007

Gising ang lahat na kasama
Ng aming pamilya
Hating gabi na kasi noon
At nalilito ang tatay ko

Noon ang nanay ko’y
Nagsisimulang nagpapasakit
Ang panahon daw ay walang awa
Ang malakas na ulan nagpapakita ng init

Agad humingi si Tatay ng tulong
Sa mga kabahayang hindi naman kalayuan
Ngunit ang panahon ay tila naglalaro
Hindi malaman kung ano ang dahilan.

Kasama ko ang kapatid ko
Sa harap ng alter, kami’y nakaluhod
At walang humpay ang pagdarasal
Na ang pamilya ay sa disgrasya’y mapalayo

Ang nanay ko ngayo’y umiiyak
Kasama ang paglakas ng ulan
Ang malakas na kdilat ay parang sigaw
Nagpapanginig ng aking kalamnan

Naragdagan ang takot ko
Sa palaging pagtaas ng tubig-baha
Na kung minsan ay nakaka-abot
Sa aming bahay na malapit sa ilog

Maala-ala ko pa noong una
Ang ilog ay malalim at malapad pa
Ngayon akoy malaki na
Malaki rin ang pagbabago ang nangyari sa kanya

Ngayon hindi ka na makuha
O kaya’y makakabingwit ng mga isda
Noo’y maraming nalulunod
Ngayon hindi ka na makakahilamos

Nawala na ang kanyang kagandahan
Na makapagbigay ng isang ngiti
Ngayon ang tabi ng ilog ay puro basura
Ang mga tao’y tila walang paki-alam.

At ano ‘yong sa unahan
Kundi kabundukan at mga kabukirna
Kasama ng mga kahoy na nawala
Ang malaking pagbabago ng ilog.

Ngayon dumating na si Tatay
Kasama ang isang platera
At handing tumulong kay Nanay
Ito na ang bagong kasama ng pamilya.

Dumoble ang paglakas ng ulan
Ang tubig-baha ay lang sa unahan
Malapit sa aming pintuan
At parang hindi na mapigilan.

Mahigit [a sa kidlat ang sigaw
Ng aking Nanay na nagpapasakit
Nariyan sa dabi niya ang aking ama
Na sumumpa na kasama sa kaligayahan.

Malapit na lang naming matapos
Ang napakatahimik naming panalangin
Ang mga salitang nanggaling sa dibdib
Ngayon ang kaba ay hindi na masyado

Ang panalangin kung minsa
Malaki ang tulong kung kasama ang pagkaisa
Ang sobrang sakit ay naiiwasan
At ang kabutihan natin ay makamtan

Unti-unting humihina ang ulan
Ang ina ko’y hindi na masyadong nahihirapan
At halos sabay sa pagkawala ng ulan
Ang pag-iyak n gaming bunso

Ang bagong araw ay narito at pumunta
Siya’y isang ilaw na dumating
At ako’y nabigla sa mga pagbabago
Ang napansin sa kapaligiran ko.

Nawala ang mga basura
Tinangay sila ng tubiog-baha
Ngunit unti-unti ring nawawala
Ang malapad na tubig sa ilog

At habang kami’y nagsasaya
Sa pagdating ng bagong miyembro ng pamilya
Doon sa unahan may tatlong namatay
Nalunod sa galit sa baha.

Hindi ba’t kung mayroong lumisan
May dumarating at siya’y pinapalitan
Ang maliit na puwang ditto sa daigdig
Ng nawala nating kaibigan.

Ngunit ang kapatid ko’y is lang
At tatlo ang lumisan
Bakit siya ang magbabalikat
Ng tatlong responsibilidad na iniwan?

Totoo ang sinasabi nila
Na ang huling tubo ang magdadala
Ng mga pagdurusa ng sandaigdigan
Na ginawa ng mga matatanda.

Ngayon ang tanong ko kaibigan
Hindi mo ba talaga nararamdaman
At hindi mo rin naririnig
Ang mahinang sigaw ng kalikasan?